که معرب آن طرخون است :حاریابس است:درسوم گرم و خشک و مجفف و مقوی معده و مخدر و مغیر ذائقه و مشهی و خوشبو کننده ی دهان و محلل بادها و اخلاط لزجه و مفتح سده ها و مصلح هوای و بایی و طاعون ست و خاییدن آن جهت قلاع نافع است و بسیار خوردن آن محرق خون و قاطع باه است سبزی‌های بارد است و فحن سینه و مصلح آن انگبین است

(پیاز) :حار رطب است و در آخر سوم گرم و در اول سوم خشگ است و گویند در چهار گرم است و با رطوبت فضلی و مفتح سده ومقوی شهوت مخصوصا پخته ی آن که گوشت چرب باشد و رافع گزند و هوای و بایی و طاعون و اختلاف آنها مدر بول و حیض و شکننده ی سنگ کلیه و مثانه و روایت شده پیاز بخورید که سه سود بزرگ دارد گند دهان را خوشبو کند و لثه را استوار سازد و آب کر را افزون گرداند و کار سپوختن را نیرو می بخشد

(کراث) :یا تره در آخر سوم استومحلل برای نفخ است و طبیعتش حار یابس است خوردن آن بعد از خوراک مانع از ترش شدن طعام می کند و ملین طبع و مدر حیض و ملطف و مبهی و رافع قولنج و مفتح سده ی جگر و مقوی کمر و قوه ی هاضمه و منی قصبه ی ریه است و آبش به اندازه ی سه مثقال و نیم قاطع خون بواسیر و محرک باه است و با انگبین برای همه ی بیماری های بارد و رطب سینه و با ماء العسل جهت سموم سود مند است و مطبوخ آن با جو برای ریه و درد سینه مفید است و عصاره ی خشگ کرده ی آن مسهل خون و به سرکه پروردن مفتح شده ی جگر و سپرز و رافع قولنج. 

سبب آن یا مزاج عام در بدن است از خشگی غالب با رطوبت غالب غلیظ یا مزاجی یا بخاری که از بدن مرتفع می شود مخصوصا از معده ها سبب خاصی است در دماغ تنها از امراض دفاعی اما ضعف بصر درمانش:تلطیف خوراک است و تقویت دماغ به بوی خوش موافق طبع نوشیدن باده ی کهن و ترک روزه داشتن و جماع کردن و اما روان شدن سرشگ تلطیف خوراک و سرمه کشیدن با هلیله ی کابلی نرم و توتیای نرم است

هر گاه درد چشم با سرخی چشم و صورت و امتلاء و عروق باشد درمانش فصد قیفال است و حجامت و حجامت نقره (یعنی گودی بالای گردن و اسهال طبیعت به جوشیده ی هلیله ی زرد و فواکه مرکب از خیار چنبر ترنجبین شیر خشت و شکر و سرد داشتن دو چشم در آغاز مبتلا به آنها آب سرد زند و آب گلاب سرد :موراتی که از عدس و ماش و روغن بادام گرفته شده باشد و خوردن نان با آب غوره یا آب انار ترش و اگر با درد چشم سرخی چشم و صورت نباشد ودر شبها پلک چشم بهم می چسبد برخی با برخی دیگر درمانش:به کار بردن حب شیار و ایارج قیقر است یا هر روزه به گرمابه رفتن و خوراک زبر باحی که با روغن گل ساخته شده باشد. 

ایلات ربیعی باردرطب است همه ی اقسام آن از کثیر وصغبر شیر در است و مرکب القوی و نز جالینوس در دوم سرد و خشگ است و نزد ابوحیان بن ماسویه گرم است و آن مفتح سده و ملین طبع و محللو آب آن کمتر است و آب افشرده ی آن به عکس است و برگ کبیر سفید آن حبل المساکین نام دارد و جهت جراحات عظیمه و سوختگی آتش و درد سر و بیماری‌های سینه نافع است

ترب و برگ رشاد :حار و یابس است ودر بول و بعد از خوراک هاضم و مخرج بادها و محرک آروغ و با اندک تلیین و نیکو کننده ی رنگ صورت و مداوات خوردن آن باعث روبیدن موی ریخته باشد و آب آن مفتح سده ها و معین قی خصوصا با عسل و مطبوخ آن جهت سرفه ی مزمن و تلطیف غلیظ و احساس حیض و رفع ضرر و خطر مفید است و آثار آن مولد شپش است و گویند بعد از خوردن آن هر گاه گژدم بگزد در آن محسوس نگردد و آب آن کشنده ی گژدم است مالیدن آن بر بدن مانع نزدیکی حشرات است آب شاخه های آن را که بدون برگ گرفته باشند به اندازه ی یکوقیه برای اخراج سنگ مثانه مجرب دانسته اند مخصوصا با سکنجبین و آب برگ آن به قدر ربع رطل با شکر جهت اخراج زرد آب و استسقاء نافع است 

سلام مطمئن باشید بهترین درمان و این بیماری یا با علامت سیاهی رنگ و رنگین بول است پس درمانش آن فصدا سلیم از دست چپ و سقی عصیر برگ کلنازتر است شاید بهتر از برگ کاسنی یا عنی الشعلب است هر گاه با برگ گلتار درمان کنند باید با سکنجبین بزوری باشد و هر گاه کمودت رنگ باشد یا سبزی آن و معده ضعیف باشد و هضم ردی و درمانش : سقی ایارج قیقر تلطیف خوراک و ادرار بول به آب اصول و بزور و شراب کهنه و ضماد طحال با نمک و جاروس که معرب کار سه که در برنج پیدا می شود

ریحان سبز مایل به زردی ریزه برگ است و قسمی نیز بزرگ برگ سبزتیره در اول گرم و در دوم خشگ و محلل جمیعذاورام و مقوی و مفتح سده ی دماغی و بوی آن مانع و باو رافع دردسر محرومین و مسافزین و گزاننده هوام و برای خفقان و ضعف معده و ریاح غلیظه و عصاره ی آن یا شکر راغع درد سینه و ربو و سرفه و مضمضه و خاییدن آن برای قلاع و ضماد تر کرده ی آن با آب مبرد و مقوی اعضاء و تخم آن مقاوم سموم و معتدل جمیع امزجه و بوی داده ی آن قاطع اسهال و زحیر مزمن مخصوصا که در گلاب جوشانیده باشند و ضماد آن بر چشم جاذب فساد آن است خزلمی:حار یابس است

 حار یابس است مبهی و ملطف و مدربول و مفتح سده ی جگر و قاطع بلغم و مقوی معده  و ملین و جهت سرفه و درد سینه و معده و جگر در اخراج حصات و مربای آن به غایت مبهی و مقوی احشاء رحم و هاضمه و پرورده ی آن به سرکه و نمک برای سپر نیکو و مقوی معده  و جگر بارد و برگ آن برای آککله و جرم آم بطی ء الحضم و نفاخ و مضر محرورین و مصلحش ادویه ی جاره هر گاه جزوی از آن با تخم شلغم در جوف ترب در زیر آتش طبخ دهند برای اخراج سنگ گرده و مثانه و عسربول مجرب دانسته اند

حار یابس است : و مقوی و اشتهاآور و از آن جهت که آهک بسیار دارد از تحلیل رسوبات بدن بسیار موثر است و چون مواد مسموم را بیشتر از راه مسامات و به واسطه ی عمل تفریق خارج می کنند آنرا از دسته ی سبزی‌های حار گفته اند کرفس را برای املاحی مانند پتاسیم و سدیم و ویتامین = و ب و ث می باشد چنانکه آب کرفس را روزی یک لیوان بیاشامد و تا یکماه ادامه دهند در درمان روماتیسم بسیار نافع است و شیره ی برگ کرفس برای درمان تبهای مالاریا تجویز شده با این ترتیب که هر روز سه بار و هر باری 200 گرم در فاصله‌ی معین خورده شود

بارد و رطب است، در آخر دوم سرد و در اول تر و شیره ی آن نیم درم با سرکه و آب مسهل خلط مایی و مالیدن آن با روغن گل سرخ برای درد سر و اکلیل آن جهت قروح رطبه ی قرنیه و جلای چشم نافع است با شیر دختران خواب آور است و برای درد چشم وسفیدی آن و برص نافع است و آشامیدن و مالیدن آن به جهت زهر گژدم و رتیلا سودمند است و برگ و ساق آن در افعال مانند خشخشاش مفید است سرفه یی که از گرمی و خشگی باشو و دور سازد و یا سرکه خوردن آن برای اشتها آوردن نافع است و بسیار خوردن آن مضر باه و مولد ریاح است

حاریابس است و در آخر سوم گرم و خشک است و گویند در چهارم گرم است و رطوبت فضلی و محلل و مدر حیض و بول و عرق و مفتح و جالی و جاذب و مخفف رطوبات معده و مفاصل و حرارت آن مانند به حرارت غریزی ست و ملطف و رقیق کننده ی خون و بالقوه ی تریاقی و خوردن آن با مراعات زمان و مزاج و حد اعتدال حافظ صحت و دافع مضرات آب‌های مختلف و هوای و بایی و تعفن آن است و جهت گزیدن سگ دیوانه و تصفیه ی حلق و صوت و قطع اخلاط غلیظه و قولنج ریحی و نسيان و ربو و سپرز و بادهای تهیگاه و در مرطوبی محرک باه و مولد منی ست و در محرورین مجفف آن و معطش

ورمی که در آن پدید آمده درمانش :در آغاز کار آن است که با سلیق رافصد کند و خایه را باصندل و کافور با گلاب بمالد، پس اسهال طبیعت کند با قرصهای بنفشه و قرصهای برمکی و موضوع مخصوص را باقلا و بیه کلیه ی بز ضماد کند، و خوراک : آب غوره با روغن بادام است

در دو ضربان با آن از ورم گرم پدید آید و درمانش :آن است بیمار این مرض در آبی که بنفشه در آن پخته شده باشد با پوست خشخاش و جو مقشر کوبیده و برگ خطمی و برگ لوبیا بنشیند و ضماد نهادن به موضوع مخصوص به زردی تخم مرغ و روغن گل. و اما بیماری با سور بیماریی ست که اجسامی از فساد خوراک ها حاصل می شود و در درون شیرج و خارج آن پدید آید و آن منتها الیه امعاء مستقیم است که دم مقعد می باشد و هر گاه با سیلان خون و دلایل حرارت باشد درمانش:سقی و قرصهای کهرباء و قرصهای گلنار است و هر گاه با دلایا حرارت نباشد درمانش: سقی حب مقل و اطریفل است و خوراک شورای چرب که با تره ساخته شده است