امیر نصر بن احمد سامانی به مرض فلج گرفتار شد چندان که پزشکان بخارا معالجه کردند اثر نکرد محمد بن زکریای رازی را از ری خواستند امیر را به گرمابه برد و در صحن آن نشانید و داروهایی ترتیب داد و به او خوانید چون ساعتی درگذشت با شمشیر کشیده روی به امیر نهاد که تو مرا به زور از ری خواستی که تورا نکشم من پسر زکریا نیستم و شروع به تهدیدات از این قبیل کردن امیر از از شدت خشم و بیم جان ناگاه از جای برخاست محمد ابن زکریای رازی از حمام فرار کرد امیر تندرست از گرمابه بیرون رفت رازی را خواستند گفتند به ری بازگشت امیر نصر به فراست دریافت که غرض پزشک از آن چه بود تا حرارت غریزی با حرارت غیرطبیعی مدد شد تا تندرست شد

مردی از مردم بغداد را بیماری استسقا عارض شد چندان که پزشکان معالجه کردند تندرستی حاصل نشد روزی بر در سرای خود نشسته بود ملخ برایان می فروختند بیمار دو رطل تگاز آن خرید و همه را خورد پس از چند ساعت اسهال عظیمی در او پدید آمد چنان که دویست بار عمل کرد آن بیماری از او زایل شد یکی از پزشکان علت تندرستی وی را پرسید گفت دو رطل ملخ برایان خوردم پزشک پرسید از که خریدی فروشنده را نشان داد از او پرسید از کجا صید کردی گفت در بیابانی پزشک آن جا رفت دید گیاه آن جا همه ما زریون است پزشک دریافت که ملخ ها از آن خورده بودند لاجرم آن خاصیت از آن ظاهر شده اگر مثقالی ما ریون به مستسقی دهند همه ی مواو به اسهال دفع کند اما در استعمال آن خطری عظیم باشد چون در ملخ سورت آن شکسته شده بود ناگزیر زیانی به آن مرد نرسید

در مصر پزشک حاذقی بود که نامش قطیع بود روزی یکی از بزرگان مصر سکته کرد چندان که پزشکان معالجه کردند موثر نشد قطیع فرمود تا او را ده تا تازیانه زدند نبضش اندکی حرکت دوباره ده تا تازیانه زدند حرکت بیشتر شد همچنین می زدند تا بیمار اظهار طعام کرد پرسیدند تورا چه شده بود گفت مرا خواب خوشی دست داده بود که هرگز چنان خواب ندیده بودم قطیع گفت این گونه درمان را از اعراب بادیه دیدم که با سکته چنین می کردند

گفتند مانی مردی مبدع لیک پزشک حاذقی بود قاضی الفضات گفته در همسایگی من زنی دردی سخت در رحم وی پیدا شد چنان که از زندگی نومید شد مانی بعد از تفحص آنرا به خانه ی تاریکی برد گروهی از زنان او را محکم گرفتند پزشک دست در فرج او برد بعد از لحظه ای جانوری مانند عنکبوت از آن بیرون آورد زن تندرست شد علت را از او پرسیدند گفت از زن پرسیدم چگونه بیمار شدی گفت روزی از چاه آب برآوردم و در طشتی ریخته در آن نشستم بعدا این بیماری عارض شد من دانستم چانوری که آن را کاول گویند در آب بوده و آنجا رفته

مردی را که مخرج مدفوع بسته شده بود و ورم کرده نزد پزشک محمد زکریای رازی رفت او دستور داد دو مثقال سیماب بخورد فورا مجری گشاده گشت و آن ورم بهبود یافت از او این علت را پرسیدند گفت روده ی او واژگون شده بود قوت سیماب او را به حالت طبیعی بازگرداند

مردی که هزار پای به گوش او رفته بود نزد جالینوس آمد جالینوس او را به گرمابه یی برد و بی هوش کرد بعدا کاسه ی سر او را برداشت و خواست با انبر هزار پا را از مغز او بردار دید پاهای خود را در مغز او سخت فرو برده متحیر ماند که چه کند حکیمی که در آنجا بود گفت سر انبر را گرم کن آن گاه آن را بگیر چنان کرد هزار پای را خود پرداختند بعد از معالجه ی اندک بیمار تندرست شد

حجاج بن یوسف ثقفی با پزشک خود از درد سر شکایت کرد پزشک گفت بیگاه خوراک خورده یی گفت آری پزشک گفتذطشتی پر از آب گرم حاضر کنند و پای او را در آن نهاد خواجه سرایی آن جا بود گفت پای را با سر چه نسبت است پزشک گفت همان نسبت خایه را بازنخدان خایه تو را کشیدند موی از زنخدان تو بیرون نیامد. 

شمس الدین محمد شهروزی مولف تاریخ الحکماء گفته تخشتین کسی که پایه گذاری طب کرد بقرط اسقیلیوس اول بود دانش او را به تجربه حاصل شده بود حکم او نیز به تجربه مقصور بود تا زمان مینوس پزشک نامدار به تجربه بود و او تجربه ر با قیاس قرین کرد مدتی پزشکان به قیاس و تجربه عمل می کرد پس از مرگش میان شاگردانش اختلاف شد برخی تجربه را لازم دانسته و گروهی قیاس را این اختلاف تا روزگار افلاطون ادامه داشت او گفت تجربه بی قیاس خطرناک است و قیاس بی تجربه مستلزم هلاک بعد ها گروهی الهام و خواب را نیز با تجربه و قیاس منضم ساختند 

سبز و زرد آن دو در دوم سرد و تر و بارت است و دیگر بارد و رطب است ملین و مفتح و مدر بول و عرق و مسکن تشنگی و قلیل الغذاء آب مطبوخ آن و آنچه به خمیر گرفته در آتش تون و تنور گذاشته باشند با عسل اندکی نطرون و مسهل به اعتدال صفراء است و برای اخراج صفرای سوخته و حرارت دماغ و وسواس و جنون و رمد و درد سری که از بخارات حاره باشد تنقیه مواد کرده و امعاء مفید است

بارد و رطب است:مفتح سده ها و مقوی جگر و مسکن حرارت و خون و تشنگی و صفراء و التهاب معده و موافق جگر حاره بارد رافع سده ی آن و سقی مجاری بول و گرده و آب برگ آن با آب رازیانه بهترین ادویه ی یرقان سده یست : چون آب آنرا بجوشانند و کف گرفته با سکنجبین بنوشند جهت تبهای کهنه و تقویت معده و رفع تعفن و رطوبت و گل قند برای تب ربع نافع است و چون با قدری رازیانه و کشوت بجوشانند اسهال آن زیاد می شو و مالیدن آن برای اورام حاره و درد چشم و با سرب ساییده و روغن گل سرخ برای سرطان سودمند است

حار یابس است :محلل و منضج و مدر بول و حیض و ریشه و تخم آن در این فصل قوی تر و مسکن به معص و مفتح سده و هاظم و با تریاقیه و جهت یرقان و بیمارهای بلغمی به قوق و ضعف معده و جگر و سپرز و سنگ گرده و مثانه و قولنج  ومنع فساد و خوراک ها جهت بیماری های آلات تناسلی سودمند است و با عسل برای سموم و اعات قی را آب مطبوخ آن و تخم آن مسکن معص محلل نفخ اقطار بدن و رافع غثیانی که از جوشیدن طعام است

حار یابس است و به عربی جرجیر نامند مدر شیر و بول و مفتح سده جگر و سپرز و مفتت حصات و مولد منی و محرک جماع و ضماد آن با زهره ی گاو جهت ازاله ی زخم ها نافع است و خوردن آن ناشتا جهت رفع بدبویی زیر بغل سودمند است و مورث و سده و مبخر مظلم چشم و مصلح کاسنی و سرکه است و تخم آن در خواص مذکوره قویه است از آن و آب گرم مقیی بلغم و با زرده تخم مرغ نیمرشه برای تحریک جماع موثر است

بارد و رطب است بری و بستانی آن مرکب القوی است و نزد بقراط سردی و خشگ آن در دوم است و جالینوس و ابن سینا گرم دانسته اند تازه ی آن با اندک حدت و قاطع باه و نقوظ است و سی مثقال از آب گرم کشنده و هفت مثقال از آب آن با شکر مشهی و مذموم و مانع تخمه و صعود بخار به دماغ است مخصوصا با سماق و جرم آن مسکن صفرا ء و التهاب معده و تشنگی حابس قی و رافع از لاق معده است

بارد و رطب است و به عربی ورق السلق نامند جرم آن حابس طبع و مایی آن ملین و قلیلذالغذاء و مفتح و مقطع بلغم است جهت رعشه و تحریک باه موافق بهترین اجزای آن برگ و ساقه‌ای برگ بهتراز بیخ آن ست خوردن آن با سرکه و خردل که طبخ شده جهت رفع سده ی طهال و برای درد گرده و مثانه و امراض نشیمن نافع و آب آن با ادویه ی مسهله معین اخراج بلغم است و برای مفاصل و نقرس سودمند است

حار یابس است :لطیف ترین سبزیهاست و در همه ی افال قوی تر از پودنه و در آخر دوم گرم و خشگ و به غایت مقوی معده و دل و قوه ی ماسکه و هاظمه و فم معده و مفرح و مرقق خون غلیظ و محلل مواد بارد بادهای معده و محرک باه و آروغ کشنده اقسام کرم شکم و آب آن با سرکه قاطع نفث الدم و شرب دو سه شاخ آن با انار ترش مسکن فواق و غثیان و قی و هیضه و مشهی و مسکن درد معده و خفقان معدی و درد دل و جهت درد سینه و پلو نافع است