در بغداد جوانی در معده  وی دردی سخت پدید آمد چنان که نزدیک به هلاک رسید پزشکی علت آن را پرسید گفت در انبار آناری انارها را با دندان می کندم و می خوردم ناگاه این درد دل از آن زمان پدید آمد پزشک پنهانی شوبایی از گوشت توله سگ ساخت فرمان داد تا بخورد به حد افراط پس فقساعی که از سیب آمیخته بود بداد آن گاه گفت هیچ دانی گوشت این شوربا از چه بوده بیمار گفت ندانم گفت گوشت سگ بود به شنیدن آن به قی کردن افتاد پزشک به دقت در قی می نگریست کنه یی به اندازه ی خرما در آن دید بعدا بیمار تندرست شد

جوانی از بغداد به ری آمد در راه او را علتی حادث گشت که خون زیاد از گلویش می رفت محمد بن زکریا نبضش را بدید و در قاروره ی تامل کرد: پرسید در راه آب از کجا می آشامیدنی گفت از آب گیرها پزشک چنان دریافت که موجب این شاید زالویی باشد که در آب بوده و در معده ه اش رسیده پس بفرمود تاجل و زع بیاورند و به بیمار گفت هر اندازه توانی از آن بخور چون بسیار خورد به قی افتاد پزشک نگاه می کرد زالویی بزرگ در میان جل و زع موجود است آن بیمار پس از اندک زمانی تندرست شد

نظامی عروضی سمرقندی گفته: در سال 547 هجری در شهر هرات بودم مردی دختر خود را نزد مت برای معالجه آورد و می گفت هنگام عادت خون بسیار می رود چندان که بی حس می گردد پس دست به نبضش نهادم قوی یافتم و رنگ و روی هم بر جای و از امور عشره بشتر موجود چون امتلاء قوت مزاج سخته سن فصل هوا بلد عادت اعراض ملایم و صناعت فصادی را گفتم : تا از هر دو دست او رگ با سلیق بگوشد خون فاسد هی ریخت پس به امساک و تسریع درم سنگی هزار خون بر گرفتم بیمار بی هوش افتاد دستور دادم تا آتش افروختند و کباب همی کردند تا خانه از بخار کباب پر شد و به دماغ او رفت بعدا شربتی بد و دادم و مفرحی ساختم او در هفته یی معالجات کردم خون جای باز آمد و آن علت برای همیشه از او زایل شد

در شهر اسکندریه مردی سردست درد گرفت چنانکه بی آرام گردید جالینوس مرهم فرستاد که سر کتف او نهند چنان کردند بیمار تندرست شد علت پرسیدند گفت: آن عصب که بر سر  دست درد می کرد مخرج آن از سر کتف بود من اصل را درمان کردم فرع طبعا بهبود یافت

حارو رطب در درجه ی اولی ست و قولی ست که معتدل در رطوبت و یبوست است و بهتر آن تازه می باشد میانه در طلابت و سستی ست و عظیم و خوب و سفید و از حبوب مانند برای انسان است جو بارد در درجه ی اول است از حیث غذارو کمتر از گندم است و زودتر تحلیل می رود و آبش از جهت غذایی از سویقش بهتر است جاورس بارد و درجه ی اول و یا بس است معرب کاورس است در درجه ی ثانیه است و قابض و محفف و دردها را تسکین می کند  سود آن بی نهایت است و بطی ء الهضم نخود حار رطب است در درجه ی اول عدس بارد و در درجه ی ثانیه است باقلا بارد یابس در درجه ی اول است حلبه یا شنبلیله حار و در درجه ی ثانیه و یابس در درجه ی اولی ست

نسترن : گلی ست خوشبوی و به رنگ سرخ یا سقید خردتر از گل سرخ در هر شاخه یی چندین گل شکفته می شود درخت آن خاردار است و به تازی ورد احمر گفته اند مایل به حرارت و خشگی است

خیری: معتدل در حرارت است در تحفه:خیری نام یونانی گل شب بوی فارسی ست چه بوی آن در شب بیش تر ظاهر می شود در عراق عرب آنرا منثور نامند از جمله گلهای خوشبوست سفید و سرخ و زرد و بنفش می باشد و مطلق آن مراد قسم زرد است و مراد از بری آن قسم سرخ و آن گل غیر از خزامی است چنانکه گفته اند مجموع آن در دوم گرم و خشک و محلل و مدر و جالی و ملطف و جذاب از عمق بدن و مسکن فواق و سه درم از آب آن به دستور ساییدن آن در حیض و مخرج جنین مرده و مشیمه و مفسد جنین زنده و تخم و بیخ همین اثر را دارد

آلوی: بارد و رطب و ملین طبیعت است به تازی اجاص و به فارسی آلوبخارا نیز گویند گرچه شامل اقسام آلوی زرد و سیاه و آلوچه و آلوی ترش جنگلی و شاهلو و آلوی سرخ است لیک مراد از آن آلوی سیاه بزرگ است در اول سرد و در دوم تروملین و مزلق و مسهل صفراء رقیق و مسکن حرارت دل و قی صفراوی و تشنگی و برای تبهای حار و صداع رحار و خارش بدن نافع و طبیخ نیم رطل آن در دو رطل آب به نصف رسد با قدری شکر مسهل خوبی و بی گزند است و موافق سینه و مثل سایر ترشیها مضر به سعال نیست و چشیده ی آن مرطب معده و برای قی و غثیان حاره مفید و غرغره به طبیخ برگ و بیخ آن ورم لمعات و رفع نزلات دماغی و ورم لوزتین و تقویت بن دندان مجرب است و مضر دماغ و مصلح عناب است

در جمیع اجزاء مانند اقحوان است مگر در گل که خردتر از آن است در دوم گرم و در آخر اول خشک و لطیف و محلل بی جذب و مفتح و مدر بول و حیض و شیر مقوی دماغ و اعصاب و با تریاقیت و برای تب بلغمی و سوداوی و مرکب و تنقیه و سینه و درد سر ونزلات و امراض دماغی و تحلیل بقایای رمد و ریاح گوش و درد جگر و احشاء و نشیمن و رحم و احتباس حیض و عسر بول و عسرولادت و اخراج سنگ مثانه و تسکین دردها وورک جگر و ربو و یرقان سودمند است

سفاح:نام تازی به فارسی سانیرک است و آن ثمر بی روج است و بیخ لقاح عبارت از بیروح سریانی و مذکور در کتب و قسم ماده ی آن به کش عریض و مفروش بر زمین است مانند به برگ کاهو و از آن خردتر مایل به سیاهی و ثقیل الراحه ی و گلش سفید و ثمرش از زیتون کلان تر و بسیار عفص و بعد از رسیدن با عطر است و مایل به شیرینی و آن را لقاح الجن نامند ثمره ی آن سرد و تر و جوف بیخ آن عدیم القوه و آن مخدر مجفف و مسکن ضربان مواد حاره و غلیان خون و صفراء و قابض فر به کننده بدن است و منوم

نرجس: حار لین است : کشنده ی اقسام کرم شکم و محلل قوی و شرب پنج مطبوخ آن به غایت حقی مخصوصا یا عسل و سقی رحم و سقط جنین زنده و مرده و مخرج و هر چه در معده جمع باشد و التیام دهنده زخمهای ظاهری و باطنی

که به تازی قثاء گویند و به فارسی خیارزه است که خیار دراز که خیار چنبر گویند در آخر دوم سرد و جوف آن مسکن حرارت و تشنگی و مدر سنگ کلیه و مثانه و برای التهاب معده و جگر سفید و تخم آن مدر بول و مفتح و جالی و قوی تر از تخم خیار و پوست و گوشت آن مولد ریاح و قولنج و دیر هضم خلطی که از آن پدید آید متعد عفونت و در اکثر افعال مانند خیار متعارف مصلحش عسل و مویز و رازیانه و خوردن برگ آن برای سگ دیوانه گزنده و خشک کرده ی آن برای اسهال صفراوی مفید است

در اول سرد و در آخر تر و مسکن حدت صفراء و خون و تشنگی و مدر بول و ملین طبع و آب آن با عسل و زنجبیل برای قطع بلغم و با شیر برای امراض سوداوی و با تمر هندی برای صفراوی و جرب و خارش و با سکنجبین برای تفتیح سده و ادرار بول و یرقان و محرقه و اعانه به هضم و با شیر خشت و امثال آن برای تبهای حاره دافع خلط ردی الکیفیه که کم مقدار باشد مفید و مولد خون رقیق و بلغم شیرین و مرطب بدن و مضر سپرز و بارد المزاج و مضر معده سرد و مصلح گل قند و عسل و قند و امثال آن و در مزاجی که صفراء بسیار غالب باشد هندوانه برای لطافت مستحیل به صفرا می شود ودر مبرودین موجب ضعف جماع می گردد

خرما:حار و رطب است در خرما شفایی از سمومات است و دردی از آن تولید نمی گردد هر که هنگام خفتن هفت دانه از آن بخورد کرم‌های معده اش کشته می شود در خرما سود های بسیاریست بدن بدن را گرم و کوشا می کند زمین تن را بارور می سازد اما مولد خون غلیظ است اگر آنرا شکافته میان آن شیر بریزند در مورد ضغف یا منافع است و آنرا تحریک می کند در التهابات روده و معده سودمند است برای درمان سرفه خرمای نا رسیده و ترش در جریان خون و پیش گیری از اسهال و اصلاح لثه های دندان بسیار موثر است خرما در بیماری سرطان استواری برقرار است و نزد اهل تتبع تقریبا ثابت شده که خرما کثیر الغذاء و دارای ویتامین: ب و ث و قند و سلولز و مواد آلبوم بنوییدی املاح معدنی ست و به سبب داشتن منیزیم ضد سرطان است

گلابی: مدر ملین است درد مثانه و شکم را سبک می کند گلابی ر هر صد گرم دارای ده ویتامین ب  _2و48ویتامین ث می باشد اضافه بر آن مقدار زیاد دیگری از املاح مغذی مانند آهن و منگنز و اندکی کلروکلسیم وارد برای بیماران قند بسیار نافع است ترشح بذاق دهان افزون می سازد و سبب آسانی گوارش می شود تا نن و املاح معدنی پتاسیم که در گلابی موجود است اسید اوریک را به هر اندازه که زیاد باشد حل می کند به همین جهت برای آنان که گرفتار به رماتیسم و نقرس و درد مفاصل هستند بسیار مفید است و آنان که دچار  فشار خون هستند هر گاه به طور مرتب گلابی بخورند خون ایشان تصفیه شده و نتایج گرانبهایی خواند یافت